桑蚕丝是什么面料| 动态密码是什么| 朱砂痣是什么| aone是什么牌子| 吴京为什么看上谢楠| 7月1日是什么节| 妇科炎症吃什么药最好| 八月份是什么季节| 括约肌是什么| 酒量越来越差什么原因| 孩子肚子有虫子有什么症状| 丙寅五行属什么| 胸小是缺少什么营养| 端庄的意思是什么| 双肺纤维条索是什么意思| 什么叫糖类抗原| 男士带什么手串好| 皂角米有什么功效| 美国有什么特产| 鼻干眼干口干属于什么症状| 月德是什么意思| 唐僧最后成了什么佛| 眩晕是什么原因引起的| 为什么十二生肖老鼠排第一| pb是什么| 朋友的反义词是什么| 脂肪肝是什么症状| iu什么意思| 电荷是什么意思| 卡宾男装属于什么档次| 尿酸高是为什么| 乳头疼是什么原因| 什么鸡不能吃| electrolux是什么牌子| 木薯淀粉是什么做的| 西夏国是现在什么地方| 稷读什么| 什么样的女人旺夫| 肚子硬硬的是什么原因| 圣诞节适合送什么礼物| 大摇大摆是什么生肖| 女人梦见自己掉牙齿是什么征兆| 尿为什么是黄色的| 小孩鼻子出血什么原因| 乌龟一般吃什么东西| 照见五蕴皆空什么意思| 年柱亡神是什么意思| 鸡口牛后是什么生肖| 不动明王是什么属相的本命佛| 打点是什么意思| 十八大什么时候召开的| 肚子疼看什么科| 苏打水有什么好处| 一什么心| 吃饭咬到舌头什么原因| 月经颜色发黑是什么原因| 个体差异是什么意思| 跳蚤长什么样子| 脂肪瘤去医院挂什么科| 睡几个小时就醒了是什么原因| 嗓子痒咳嗽吃什么药| 意难平什么意思| 身体铅超标有什么危害| 关塔那摩监狱为什么在古巴| 血脂异常什么意思| 花斑癣用什么药膏| 子宫腺肌症吃什么药| 性功能减退吃什么药| 曷是什么意思| 外阴白斑吃什么药| 红面是什么面| 甲不开仓财物耗散是什么意思| 普通门诊和专家门诊有什么区别| 喝茉莉花茶有什么好处| 晴字五行属什么| 人大常委会主任是什么级别| 肚子不饿是什么原因| 同人是什么意思| nhl医学上是什么意思| 锡字五行属什么| 金银花泡水喝有什么好处| pearl什么意思| 腌鱼放什么调料| 梦见家里好多蛇是什么预兆| 走马观花是什么意思| 眼拙是什么意思| 照字五行属什么| 何方神圣是什么意思| 舛是什么意思| 男生的鸡鸡长什么样| 为什么不建议吃三代头孢| 晚饭吃什么| 什么是cp| 手抖是什么情况| 班别是什么意思| 什么是创业板股票| 餐后血糖高吃什么药| 断念是什么意思| 上午十点到十一点是什么时辰| 硬座是什么意思| 心脏造影是什么检查| 水猴子长什么样| 血糖高吃什么食物好| 道是什么| 皮卡丘站起来变成了什么| 南明为什么打不过清朝| 优思明是什么药| 甘油三酯高是什么病| 什么饺子馅好吃| 破太岁是什么意思| 打呼噜挂什么科| 承五行属什么| 李小龙是什么生肖| 高密度脂蛋白低是什么原因| pocky是什么意思| 总是想吐是什么原因| 梦见自己牙齿掉光了是什么征兆| save什么意思| 心安是什么意思| 耳堵是什么| 双规是什么意思| 前列腺是什么原因引起的| 五脏六腑是什么意思| 颈椎病看什么科最好| 减肥晚餐吃什么好| 胆囊炎能吃什么食物| 蹲着有什么好处| 吃什么不升血糖| 两班倒是什么意思| 鼻子流血是什么原因| 喝水经常呛到是什么原因| 六味地黄丸有什么功效与作用| 一天当中什么时候血压最高| 新鲜橄榄菜长什么样子| 浑圆是什么意思| 肺癌有什么症状| 芹菜不能和什么食物一起吃| 属猪的贵人属相是什么| 芡实不能和什么一起吃| 看乳腺挂什么科| 甘油三酯高吃什么药好| 三教九流什么意思| 反酸吃什么食物好| 肌醇是什么东西| 小孩睡觉磨牙是什么原因引起的| 感冒冒虚汗是什么原因| 高血糖可以吃什么| 一箭双雕是指什么生肖| 什么是超纤皮| 为什么老是想睡觉| 无语是什么意思| 红色和什么颜色搭配好看| ipada1474是什么型号| 天上的彩虹像什么| 11月2日是什么星座| 献完血应该注意什么| 湿肺是什么意思| 匆匆那年是什么意思| 五灵脂是什么东西| 拉油便是什么原因| 胰岛素抵抗有什么症状| id是什么意思的缩写| 子欲养而亲不待什么意思| 西地那非是什么| 七月三号是什么日子| 宫腔积液排出什么颜色| 糖尿病患者可以吃什么水果| 手淫多了有什么坏处| 皮肤暗黄是什么原因| 婴幼儿积食会有什么症状| 手不释卷的释是什么意思| 后下药什么时候下| 12月20是什么星座| 带状疱疹什么样子| 吃什么可以让卵泡长得快| 低聚异麦芽糖是什么| dhea是什么药| 猫爪草有什么功效| 卵巢多囊是什么意思| 很man是什么意思| 菊花泡茶有什么功效| 仓鼠突然死了是为什么| 蓝本是什么意思| 打胰岛素是什么病| 车厘子什么时候成熟| 给孩子测骨龄应该挂什么科| 急性咽炎吃什么药| mio是什么意思| 淋巴癌有什么症状| 小猫的胡须有什么作用| 肌肉拉伤用什么药| 阳历8月份是什么星座| 复读是什么意思| 小孩爱流鼻血是什么原因| 8月10日是什么星座| 保拉纳啤酒什么档次| 94狗跟什么属相配最好| 三查八对的内容是什么| 六味地黄丸什么时候吃| 啤酒是什么酿造的| 脑梗适合吃什么食物| 嫂夫人什么意思| 什么的河水| 臭菜是什么菜| 大人有大量是什么意思| 肺结节不能吃什么| 肾上腺素是什么| 水鸭跟什么煲汤最佳| 便秘吃什么药最好| 溜达鸡是什么意思| 疣是什么意思| 同房是什么意思| 命硬的人有什么特征| 什么猪没有嘴| 鼻屎有臭味是什么原因| 暂住证办理需要什么材料| 尿路感染吃什么| 一什么眉毛填量词| 过渡句的作用是什么| 奥林匹克精神是什么| 红萝卜和胡萝卜有什么区别| 血痰是什么原因| 明天是什么节气| 情窦初开什么意思| 什么的遗产| 三朵花代表什么意思| 梦见桥断了有什么预兆| 脾虚湿盛吃什么中药| 蒂芙尼蓝是什么颜色| 难舍难分是什么意思| 女生下面流水是什么原因| 吴亦凡演过什么电影| 胃胀气吃什么| 牛皮和牛皮革有什么区别| 狗狗尾巴下垂代表什么| 什么的雕像| 刚生完孩子的产妇吃什么好| 反颌是什么意思| 日语莫西莫西什么意思| 脾胃虚弱吃什么食物好| 脸颊两侧长斑是什么原因怎么调理| 南字五行属什么| 肚脐下方是什么部位| 事宜愿为是什么意思| 百衲衣是什么意思| 焦虑症有什么症状| cua是什么意思| 腕管综合症吃什么药| 年检是什么意思| 泉州有什么好吃的| nox是什么意思| 鹰击长空是什么意思| 功什么不什么| 凌晨三四点是什么时辰| 畸胎瘤是什么意思| 血压偏低吃什么东西补最好| 和田玉五行属什么| 什么叫匝道| 心肌炎吃什么药| 足踝外科主要看什么| 厥阴是什么意思| 产妇适合吃什么水果| 闭角型青光眼是什么意思| 7月1日什么星座| 百度Мазм?н?а ?ту

军机油箱污染湖泊当地渔业受打击 美指挥官道歉

Уикипедия — ашы? энциклопедиясынан алын?ан м?л?мет
Мазм?ны ?ш?р?лд? Content added
Ulan (тал?ылау?| ?лес?)
ш Qmileya (т) ??демелер?нен 1nter pares со??ы н?с?асына ?айтарды
Тег: Шег?нд?ру
?
(21 ?атысушы жаса?ан 45 аралы? н?с?а к?рсет?лмеген)
1-жол: 1-жол:
[[File:Methane-2D-dimensions.svg|thumb|250px| Метан]]
[[Сурет:Methane-2D-dimensions.svg|thumb|250px| Метан]]


'''Метан''' ({{lang-la|Methanum}}) - [[Газ]] т?р?ндег? [[к?м?рсутек]] ''СН<sub>4</sub>'', метанды немесе [[парафинд? к?м?рсутектер]]? т?збег?н?? ал?аш?ы м?шес?. <ref name=s1>М?най ж?не газ геологиясы терминдер?н??, орысша-?аза?ша т?с?нд?рме с?зд?г?. Жалпы редакциясын бас?ар?ан ?аза?стан?а е?бег? с??ген м?найшы геологтар Т.Н. Ж?ма?алиев, Б.М. Куанды?ов. 2000. — 328 бет.</ref>
'''Метан''' ({{lang-fr|méthane}}, {{lang-la|methanum}}) [[Газ]] т?р?ндег? [[к?м?рсутек]] ''СН<sub>4</sub>'', метанды немесе парафинд? к?м?рсутектер? т?збег?н?? ал?аш?ы м?шес?.<ref name=s1>М?най ж?не газ геологиясы терминдер?н?? орысша-?аза?ша т?с?нд?рме с?зд?г?. Жалпы редакциясын бас?ар?ан ?аза?стан?а е?бег? с??ген м?найшы - геологтар Т.Н. Ж?ма?алиев, Б.М. ?уанды?ов. 2000 жыл. — 328 бет.</ref>


== Метанны? ??рылысы ==
==Жалпы м?л?меттер==
Заттарды? осы [[к?м?рсутектер]] тобына жатуы оларды? ??рылысына ?арай сипатталады. Алдымен ?те ?арапайым к?м?рсутек метанны? ??рылысын ?арастырайы?.
Метан СН<sub>4</sub> – т?сс?з ж?не и?сс?з, ауадан ек? есе дерл?к же??л газ. Ол таби?атта ?с?мд?к ж?не жануарлар а?залары ?алды?ыны? ауасыз жерде ыдырауы н?тижес?нде т?з?лед?. Сонды?тан ол батпа?ты суларда,т ас к?м?р шахталарында кездесед?. ?аз?р отын рет?нде т?рмыста ж?не ?нд?р?сте пайдаланатын таби?и газ ??рамында метан ед?у?р м?лшерде [[Ковалентт?к байланыс|ковалентт?]] сипатта болады.
Органикалы? химияда молекулаларды? ке??ст?к ??рылысы ж?н?ндег? ?л?мн?? дамуы н?тижес?нде метан молекуласыны? шынында б?з ?а?аз бет?нде бейнелейт?н?м?здей жалпа? емес, тетраэдр п?ш?нд? екен? аны?талады


Метан молекуласыны? неге тетраэдр екен?н ?арастырайы?. С?р?, б?з к?м?ртег? атомны? ??рылысына с?йену?м?з керек шы?ар. Б?ра? м?нда б?з ?айшылы??а кездесем?з. К?м?ртег? атомыны? т?рт валентт?к электроны бар, оларды? екеу? ж?птас?ан s-электроны, олар сутег? атомдарымен химиялы? байланыс т?зе алмайды. Химиялы? байланыс тек ж?птаспа?ан ек? р-электрон есеб?нен болады. Ал ондай жа?дайда метанны? формуласы СН<sub>4</sub> емес, СН<sub>2</sub> болуы керек, ол шынды??а сай келмейд?. Химиялы? байланыстарды т?мендег?дей т?с?нд?ру н?тижес?нде м?ндай ?айшылы?тар жойылады.
?айнау температурасы — ''161,6 °С'', 1 литр метанны? ?алыпты жа?дайында?ы (''Т = 0 °С, Р = 760 мм'') массасы ''0,7168'' г. Метан биологиялы? процестер н?тижес?нде (''батпа? газы''), ш?р?нд?л? к?м?рд?? ж?не органикалы? заттар?а т?н ?зге де ш?р?нд? т?рлер?н?? метаморфты? ?згер?стер? жа?дайында ?алыптас?ан [[к?м?рсутек]]т? газдарды? е? басты ??рамб?лшег?.<ref name=s1>М?най ж?не газ геологиясы терминдер?н??, орысша-?аза?ша т?с?нд?рме с?зд?г?. Жалпы редакциясын бас?ар?ан ?аза?стан?а е?бег? с??ген м?найшы — геологтар Т.Н. Ж?ма?алиев, Б.М. Куанды?ов. 2000. — 328 бет.</ref>
К?м?ртег? атомы сутег?н?? атомдарымен ?зара ?рекеттескен кезде оны? сырт?ы ?абатыны? s-электрондары ажырап, оларды? б?реу? ?ш?нш? р-электронны? бос орнын алады ж?не ?з?н?? ?оз?алысы кез?нде к?лемд?к сег?зд?к т?р?нде б?лт т?з?п, ол бас?а ек? р-электрон б?лтына перпендикуляр болады. Б?л кезде атом ?оз?ан к?й? деп аталатын жа?дай?а ауысады. Енд? т?рт валентт?к электронны? барлы?ы да ж?птаспа?ан к?йде ?алып, химиялы? т?рт байланыс жасайды. Б?ра? жа?а ?айшылы?тар пайда болады. 3р-электрон сутег? атомдарымен ?зара перпендикуляр ба?ытта, я?ни 90° б?рыш жасап, химиялы? ?ш байланыс жасау?а ти?ст?, ал онда сутег?н?? т?рт?нш? атомы ерк?н ба?ытта ?осылыса алар ед?, ?йткен? s-электронны? б?лты сфералы? п?ш?нд? ж?не б?л байланыстарды?, с?р?, ?асиеттер? ?згеше болар ед?. Сол кезде метан молекуласында?ы С-Н байланысыны? барлы?ы б?рдей екен? белг?л? ж?не109°28' б?рыш жасап орналас?ан. Б?л ?айшылы?ты шешуге электрондар гибридтену? ж?н?ндег? т?с?н?к ж?рдемдесед?.
Химиялы? байланыстар т?з?лу процес? кез?нде к?м?ртег? атомыны? барлы? валентт?к электрондарыны? (б?р s-ж?не ?ш p-электрондарыны?) б?лты те?ес?п, б?рдей болады. Б?л кезде оларды? б?р? тетраэдрды? т?бес?не ?арай ба?ыттала созыл?ан, симметриясыз к?лемд?к сег?зд?к п?ш?нд? болады (электрон ты?ызды?ыны? таралуы ядроны? б?р жа?ында ек?нш? жа?ына ?ара?анда электрондар к?б?рек болатынын к?рсетед?).


[[Гибридтену|Гибридт?]] электрон б?лттарыны? осьтер? аралы?ында?ы б?рыш 109°28'-ке те? болып шы?ады да б?л оларды? аттас зарядтылар т?р?зд? б?р?нен-б?р?н?? барынша алша?тауына м?мк?нд?к беред?. Тетраэдрды? т?бес?не ?арай созыл?ан м?ндай б?лттар сутег? атомдарыны? б?лттарымен ед?у?р ?алыптасып жатады. Соны? н?тижес?нде энергия к?п б?л?н?п, ?асиеттер? б?рдей, бер?к химиялы? байланыстар т?зед?.
Спиртте, [[эфир]]де ж?не суда ерид?, ауамен ?ау?пт? ?осылыстар т?зед? ж?не т?сс?з жалынмен жанады. Метан таби?и (97 – 99%), м?най?а сер?ктес (31 – 90%) ж?не кен (34 – 40%) газдарыны? нег?зг? ??раушысы. Ол шектелген ауа жа?дайында (''батпа? газы, [[суарылатын ал?апта?ы газ]]'') метан т?зет?н бактериялар ?сер?нен органикалы? заттар ш?р?генде пайда болады. [[Сатурн]] ж?не [[Юпитер]] атмосферасы Метаннан т?рады. Метан [[м?най]] ж?не м?най ?н?мдер?н термоиялы? ??дегенде, тас к?м?рлерд? кокстегенде ж?не гидрлегенде т?з?лед?. Лабароторияда [[натрий ацетат]]ын с?лт?мен бал?ыту, [[алюминий карбид?]]не сумен ?сер ету ар?ылы алады. Метан ''синтез-газ, ацетилен, к?гертк?ш ?ыш?ыл, [[метил]] ж?не [[метиленхлорид]], [[хлороформ]], [[техникалы? к?м?ртектер]] алуда ?олданылады''. Таби?и газ ??рамында?ы метанды отын рет?нде пайдаланады. Метанны? ?лс?з ес?ртк?л?к ?сер? бар.<ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Тор?ауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова

Гибридтену электрон б?лтыны? ?р т?рл? санына тарала алады. К?м?ртег?н?? атомы сутег?н?? т?рт атомымен ковалентт? байланыс т?зген осы жа?дайда гибридтенуге, ?оз?ан атомда?ы сырт?ы, барлы? т?рт электронны? –б?р s-электронны? ж?не ?ш р-электронны? б?лттары ?атысады. Гибридтенуд?? м?ндай т?р? sp3 гибридтену? деп аталады (эс-пи-?ш деп о?ылады).
С?йт?п, метан молекуласыны? тетраэдрл?к п?ш?н? химиялы? ?осылыста?ы к?м?ртег? атомыны? гибридт?к т?рт электрон б?лтыны? тетраэдрл?к ба?ытына байланысты болады.
Электрондар ковалентт? байланыс т?зген кезде ек? ядроны да ?амтитын ж?не байланысатын атомдарды? б?р?не орта? б?лт т?зет?нд?ктен, метан молекуласыны? электронды? ??рылысын беруге болады.
Алмазды? ??рылысын еске т?с?рей?к. М?нда к?м?ртег? атомдарыны? ?р?айсысы к?м?ртег?н?? бас?а т?рт атомымен ковалентт? т?рде мы?ты байланыс?ан, ол байланыстар тетраэдрды? ортасынан т?бес?не ?арай ба?ыттал?ан. Енд? б?з [[алмаз]]<nowiki/>ды? ??рылысын атомдарды? валентт? электрон б?лттарыны? sp3 –гибридтену? ар?ылы т?с?нд?ре аламыз.
Органикалы? заттарды о?ы?ан кезде б?з молекулалар модел?н жи?-жи? пайдаланамыз. Элементтер атомдарын бейнелеуш? модельд?? детальдары белг?л? масштабта жасалады, сонды?тан модель атомдарды? ?лкен-к?ш?л?г?н ж?не молекуласыны? сырт?ы тетраэдрл?к п?ш?н?н шамамен д?рыс беред?. Онда атомдарды бейнелейт?н детальдар б?р?нен-б?р? ед?у?р ?ашы?та, стержень ар?ылы байланыс?ан, ал стерженьдер валентт?к байланыстарды бейнелейд?. М?ндай модель ?айсы атомны? ?айсысымен байланыс?аны ж?н?нде ай?ын т?с?н?к беред?, б?ра? ол молекуланы? ?лкен-к?ш? шамамен ж?не сырт?ы п?ш?н?н к?рсетпейд?.

== Жалпы м?л?меттер ==

?айнау температурасы — ''161,6 °С'', 1 литр метанны? ?алыпты жа?дайында?ы (''Т = 0 °С, Р = 760 мм'') массасы ''0,7168'' г. Метан биологиялы? процестер н?тижес?нде (''батпа? газы''), ш?р?нд?л? к?м?рд?? ж?не органикалы? заттар?а т?н ?зге де ш?р?нд? т?рлер?н?? метаморфты? ?згер?стер? жа?дайында ?алыптас?ан [[к?м?рсутек]]т? газдарды? е? басты ??рамб?лшег?.<ref name="s1"/>

Спиртте, [[Эфир (химия)|эфир]]<nowiki/>де ж?не суда ерид?, ауамен ?ау?пт? ?осылыстар т?зед? ж?не т?сс?з жалынмен жанады. Метан таби?и (97 – 99%), м?най?а сер?ктес (31 – 90%) ж?не кен (34 – 40%) газдарыны? нег?зг? ??раушысы. Ол шектелген ауа жа?дайында батпа? газы, суарылатын ал?апта?ы газ метан т?зет?н бактериялар ?сер?нен органикалы? заттар ш?р?генде пайда болады. [[Сатурн]] ж?не [[Юпитер]] атмосферасы Метаннан т?рады. Метан [[м?най]] ж?не м?най ?н?мдер?н [[Термиялы? ??деу|термиялы?]] ??дегенде, тас к?м?рлерд? кокстегенде ж?не гидрлегенде т?з?лед?. Лабораторияда [[натрий]] ацетатын с?лт?мен бал?ыту, [[алюминий]] карбид?не сумен ?сер ету ар?ылы алады. Метан ''синтез-газ, ацетилен, [[к?гертк?ш ?ыш?ыл]], метил ж?не метиленхлорид, [[хлороформ]], техникалы? к?м?ртектер алуда ?олданылады''. Таби?и газ ??рамында?ы метанды отын рет?нде пайдаланады. Метанны? ?лс?з ес?ртк?л?к ?сер? бар.<ref>О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Тор?ауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова
Ауруды? алдын алу ж?не са?тандыру бойынша орысша-?аза?ша терминологиялы? с?зд?к.
Ауруды? алдын алу ж?не са?тандыру бойынша орысша-?аза?ша терминологиялы? с?зд?к.
Шымкент. “?асыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0 </ref><ref> Химия: Жалпы б?л?м берет?н мектепт?? 9-сыныбына арнал?ан о?улы?. ??делген, толы?тырыл?ан 2-бас. / Н. Н?рахметов, К. Сарманова, К. Жексембина, т.б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 208 бет: суретт?. ISBN 2025-08-042-7 </ref>
Шымкент. “?асыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0</ref><ref>Химия: Жалпы б?л?м берет?н мектепт?? 9-сыныбына арнал?ан о?улы?. ??делген, толы?тырыл?ан 2-бас. / Н. Н?рахметов, К. Сарманова, К. Жексембина, т.б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 208 бет: суретт?. ISBN 2025-08-042-7</ref>


== ?дебиеттер ==
==Пайдалан?ан ?дебиет==
* Л.А. Цветков, ?Органикалы? химия? (1997),19 б., ISBN 5-625-03385-4
<references/>


== Дерекк?здер ==
{{stub}}
{{Дерекк?здер}}
{{wikify}}
{{wikify}}
{{stub}}
[[Санат:Газдар]]
[[Санат:Отындар]]
[[Санат:Алкандар]]


[[Санат:Газдар]]
[[af:Metaan]]
[[Санат:Алкандар]]
[[ar:?????]]
[[az:Metan]]
[[be:Метан]]
[[bg:Метан]]
[[br:Metan]]
[[bs:Metan]]
[[ca:Metà]]
[[cs:Methan]]
[[cy:Llosgnwy]]
[[da:Metan]]
[[de:Methan]]
[[el:Μεθ?νιο]]
[[en:Methane]]
[[eo:Metano]]
[[es:Metano]]
[[et:Metaan]]
[[eu:Metano]]
[[fa:????]]
[[fi:Metaani]]
[[fr:Méthane]]
[[ga:Meatán]]
[[gl:Metano]]
[[gv:Meetane]]
[[he:????]]
[[hi:?????]]
[[hr:Metan]]
[[hu:Metán]]
[[id:Metana]]
[[io:Metano]]
[[is:Metan]]
[[it:Metano]]
[[ja:メタン]]
[[ka:??????]]
[[ko:???]]
[[ku:Mêtan]]
[[la:Methanum]]
[[lb:Methan]]
[[lij:Metano]]
[[lmo:Metà (chímega)]]
[[lt:Metanas]]
[[lv:Metāns]]
[[mk:Метан]]
[[ml:???????]]
[[mr:?????]]
[[myv:Ведь тол]]
[[nds:Methan]]
[[nl:Methaan]]
[[nn:Metan]]
[[no:Metan]]
[[oc:Metan]]
[[pa:?????]]
[[pl:Metan]]
[[pnb:??????]]
[[pt:Metano]]
[[ro:Metan]]
[[ru:Метан]]
[[scn:Mitanu]]
[[sh:Metan]]
[[simple:Methane]]
[[sk:Metán]]
[[sl:Metan]]
[[sq:Metani]]
[[sr:Метан]]
[[stq:Methan]]
[[sv:Metan]]
[[szl:Met?n]]
[[ta:????????]]
[[te:??????]]
[[th:?????]]
[[tr:Metan]]
[[uk:Метан]]
[[vi:Mêtan]]
[[yo:Methane]]
[[zh:甲烷]]
[[zh-yue:甲烷]]

23:03, 2025 ж. наурызды? 20 кез?ндег? со??ы н?с?а

Метан
百度   在资本方面,储蓄率高是优势,金融发展相对落后则是短板,要靠改革、政策与人才迎头赶上。

Метан (фр. méthane, лат. methanum) — Газ т?р?ндег? к?м?рсутек СН4, метанды немесе парафинд? к?м?рсутектер? т?збег?н?? ал?аш?ы м?шес?.[1]

Метанны? ??рылысы

[??деу | ?айнарын ??деу]

Заттарды? осы к?м?рсутектер тобына жатуы оларды? ??рылысына ?арай сипатталады. Алдымен ?те ?арапайым к?м?рсутек метанны? ??рылысын ?арастырайы?. Метан СН4 – т?сс?з ж?не и?сс?з, ауадан ек? есе дерл?к же??л газ. Ол таби?атта ?с?мд?к ж?не жануарлар а?залары ?алды?ыны? ауасыз жерде ыдырауы н?тижес?нде т?з?лед?. Сонды?тан ол батпа?ты суларда,т ас к?м?р шахталарында кездесед?. ?аз?р отын рет?нде т?рмыста ж?не ?нд?р?сте пайдаланатын таби?и газ ??рамында метан ед?у?р м?лшерде ковалентт? сипатта болады. Органикалы? химияда молекулаларды? ке??ст?к ??рылысы ж?н?ндег? ?л?мн?? дамуы н?тижес?нде метан молекуласыны? шынында б?з ?а?аз бет?нде бейнелейт?н?м?здей жалпа? емес, тетраэдр п?ш?нд? екен? аны?талады

Метан молекуласыны? неге тетраэдр екен?н ?арастырайы?. С?р?, б?з к?м?ртег? атомны? ??рылысына с?йену?м?з керек шы?ар. Б?ра? м?нда б?з ?айшылы??а кездесем?з. К?м?ртег? атомыны? т?рт валентт?к электроны бар, оларды? екеу? ж?птас?ан s-электроны, олар сутег? атомдарымен химиялы? байланыс т?зе алмайды. Химиялы? байланыс тек ж?птаспа?ан ек? р-электрон есеб?нен болады. Ал ондай жа?дайда метанны? формуласы СН4 емес, СН2 болуы керек, ол шынды??а сай келмейд?. Химиялы? байланыстарды т?мендег?дей т?с?нд?ру н?тижес?нде м?ндай ?айшылы?тар жойылады. К?м?ртег? атомы сутег?н?? атомдарымен ?зара ?рекеттескен кезде оны? сырт?ы ?абатыны? s-электрондары ажырап, оларды? б?реу? ?ш?нш? р-электронны? бос орнын алады ж?не ?з?н?? ?оз?алысы кез?нде к?лемд?к сег?зд?к т?р?нде б?лт т?з?п, ол бас?а ек? р-электрон б?лтына перпендикуляр болады. Б?л кезде атом ?оз?ан к?й? деп аталатын жа?дай?а ауысады. Енд? т?рт валентт?к электронны? барлы?ы да ж?птаспа?ан к?йде ?алып, химиялы? т?рт байланыс жасайды. Б?ра? жа?а ?айшылы?тар пайда болады. 3р-электрон сутег? атомдарымен ?зара перпендикуляр ба?ытта, я?ни 90° б?рыш жасап, химиялы? ?ш байланыс жасау?а ти?ст?, ал онда сутег?н?? т?рт?нш? атомы ерк?н ба?ытта ?осылыса алар ед?, ?йткен? s-электронны? б?лты сфералы? п?ш?нд? ж?не б?л байланыстарды?, с?р?, ?асиеттер? ?згеше болар ед?. Сол кезде метан молекуласында?ы С-Н байланысыны? барлы?ы б?рдей екен? белг?л? ж?не109°28' б?рыш жасап орналас?ан. Б?л ?айшылы?ты шешуге электрондар гибридтену? ж?н?ндег? т?с?н?к ж?рдемдесед?. Химиялы? байланыстар т?з?лу процес? кез?нде к?м?ртег? атомыны? барлы? валентт?к электрондарыны? (б?р s-ж?не ?ш p-электрондарыны?) б?лты те?ес?п, б?рдей болады. Б?л кезде оларды? б?р? тетраэдрды? т?бес?не ?арай ба?ыттала созыл?ан, симметриясыз к?лемд?к сег?зд?к п?ш?нд? болады (электрон ты?ызды?ыны? таралуы ядроны? б?р жа?ында ек?нш? жа?ына ?ара?анда электрондар к?б?рек болатынын к?рсетед?).

Гибридт? электрон б?лттарыны? осьтер? аралы?ында?ы б?рыш 109°28'-ке те? болып шы?ады да б?л оларды? аттас зарядтылар т?р?зд? б?р?нен-б?р?н?? барынша алша?тауына м?мк?нд?к беред?. Тетраэдрды? т?бес?не ?арай созыл?ан м?ндай б?лттар сутег? атомдарыны? б?лттарымен ед?у?р ?алыптасып жатады. Соны? н?тижес?нде энергия к?п б?л?н?п, ?асиеттер? б?рдей, бер?к химиялы? байланыстар т?зед?.

Гибридтену электрон б?лтыны? ?р т?рл? санына тарала алады. К?м?ртег?н?? атомы сутег?н?? т?рт атомымен ковалентт? байланыс т?зген осы жа?дайда гибридтенуге, ?оз?ан атомда?ы сырт?ы, барлы? т?рт электронны? –б?р s-электронны? ж?не ?ш р-электронны? б?лттары ?атысады. Гибридтенуд?? м?ндай т?р? sp3 гибридтену? деп аталады (эс-пи-?ш деп о?ылады). С?йт?п, метан молекуласыны? тетраэдрл?к п?ш?н? химиялы? ?осылыста?ы к?м?ртег? атомыны? гибридт?к т?рт электрон б?лтыны? тетраэдрл?к ба?ытына байланысты болады. Электрондар ковалентт? байланыс т?зген кезде ек? ядроны да ?амтитын ж?не байланысатын атомдарды? б?р?не орта? б?лт т?зет?нд?ктен, метан молекуласыны? электронды? ??рылысын беруге болады. Алмазды? ??рылысын еске т?с?рей?к. М?нда к?м?ртег? атомдарыны? ?р?айсысы к?м?ртег?н?? бас?а т?рт атомымен ковалентт? т?рде мы?ты байланыс?ан, ол байланыстар тетраэдрды? ортасынан т?бес?не ?арай ба?ыттал?ан. Енд? б?з алмазды? ??рылысын атомдарды? валентт? электрон б?лттарыны? sp3 –гибридтену? ар?ылы т?с?нд?ре аламыз. Органикалы? заттарды о?ы?ан кезде б?з молекулалар модел?н жи?-жи? пайдаланамыз. Элементтер атомдарын бейнелеуш? модельд?? детальдары белг?л? масштабта жасалады, сонды?тан модель атомдарды? ?лкен-к?ш?л?г?н ж?не молекуласыны? сырт?ы тетраэдрл?к п?ш?н?н шамамен д?рыс беред?. Онда атомдарды бейнелейт?н детальдар б?р?нен-б?р? ед?у?р ?ашы?та, стержень ар?ылы байланыс?ан, ал стерженьдер валентт?к байланыстарды бейнелейд?. М?ндай модель ?айсы атомны? ?айсысымен байланыс?аны ж?н?нде ай?ын т?с?н?к беред?, б?ра? ол молекуланы? ?лкен-к?ш? шамамен ж?не сырт?ы п?ш?н?н к?рсетпейд?.

Жалпы м?л?меттер

[??деу | ?айнарын ??деу]

?айнау температурасы — 161,6 °С, 1 литр метанны? ?алыпты жа?дайында?ы (Т = 0 °С, Р = 760 мм) массасы 0,7168 г. Метан биологиялы? процестер н?тижес?нде (батпа? газы), ш?р?нд?л? к?м?рд?? ж?не органикалы? заттар?а т?н ?зге де ш?р?нд? т?рлер?н?? метаморфты? ?згер?стер? жа?дайында ?алыптас?ан к?м?рсутект? газдарды? е? басты ??рамб?лшег?.[1]

Спиртте, эфирде ж?не суда ерид?, ауамен ?ау?пт? ?осылыстар т?зед? ж?не т?сс?з жалынмен жанады. Метан таби?и (97 – 99%), м?най?а сер?ктес (31 – 90%) ж?не кен (34 – 40%) газдарыны? нег?зг? ??раушысы. Ол шектелген ауа жа?дайында батпа? газы, суарылатын ал?апта?ы газ метан т?зет?н бактериялар ?сер?нен органикалы? заттар ш?р?генде пайда болады. Сатурн ж?не Юпитер атмосферасы Метаннан т?рады. Метан м?най ж?не м?най ?н?мдер?н термиялы? ??дегенде, тас к?м?рлерд? кокстегенде ж?не гидрлегенде т?з?лед?. Лабораторияда натрий ацетатын с?лт?мен бал?ыту, алюминий карбид?не сумен ?сер ету ар?ылы алады. Метан синтез-газ, ацетилен, к?гертк?ш ?ыш?ыл, метил ж?не метиленхлорид, хлороформ, техникалы? к?м?ртектер алуда ?олданылады. Таби?и газ ??рамында?ы метанды отын рет?нде пайдаланады. Метанны? ?лс?з ес?ртк?л?к ?сер? бар.[2][3]

?дебиеттер

[??деу | ?айнарын ??деу]
  • Л.А. Цветков, ?Органикалы? химия? (1997),19 б., ISBN 5-625-03385-4

Дерекк?здер

[??деу | ?айнарын ??деу]
  1. a b М?най ж?не газ геологиясы терминдер?н?? орысша-?аза?ша т?с?нд?рме с?зд?г?. Жалпы редакциясын бас?ар?ан ?аза?стан?а е?бег? с??ген м?найшы - геологтар Т.Н. Ж?ма?алиев, Б.М. ?уанды?ов. 2000 жыл. — 328 бет.
  2. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Тор?ауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Ауруды? алдын алу ж?не са?тандыру бойынша орысша-?аза?ша терминологиялы? с?зд?к. Шымкент. “?асыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
  3. Химия: Жалпы б?л?м берет?н мектепт?? 9-сыныбына арнал?ан о?улы?. ??делген, толы?тырыл?ан 2-бас. / Н. Н?рахметов, К. Сарманова, К. Жексембина, т.б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2009. — 208 бет: суретт?. ISBN 2025-08-042-7
奇异果和猕猴桃有什么区别 男士私处用什么清洗 关灯吃面什么意思 早上喝一杯温开水有什么好处 什么分泌胆汁
1009是什么星座 抗体是指什么 吆西是什么意思 为什么今年有两个6月 糖尿病吃什么
绝经一般在什么年龄 层出不穷是什么意思 什么飞扬 软化灶是什么意思 女性肠痉挛有什么症状
什么什么的大树 五脏六腑是指什么 晖字五行属什么 热结旁流是什么意思 2013年是什么命
肝胆胰脾彩超查什么病hcv8jop9ns0r.cn 什么止咳最好yanzhenzixun.com 11月1号是什么星座hcv8jop0ns1r.cn 李世民的字是什么mmeoe.com 二月二十二日是什么星座hcv9jop8ns2r.cn
嗓子疼吃什么消炎药shenchushe.com 嗓子哑是什么原因引起的ff14chat.com 梦见被蛇缠身是什么意思hcv8jop8ns8r.cn 姓叶的男孩取什么名字好hcv7jop9ns8r.cn 对宫星座是什么意思hcv9jop4ns5r.cn
什么时候喝牛奶最好hcv9jop4ns7r.cn 聤耳是什么意思bjhyzcsm.com 脂蛋白a高吃什么药hcv8jop7ns1r.cn 牙根疼吃什么药最好hcv8jop9ns1r.cn 心房颤动是什么意思hcv9jop3ns7r.cn
喜闻乐见什么意思hcv7jop5ns1r.cn 什么鱼不属于发物hcv8jop8ns6r.cn 万花筒是什么hcv8jop9ns6r.cn 浮肿是什么原因hcv8jop8ns8r.cn 气血不足吃什么食物hcv8jop1ns1r.cn
百度