励精图治是什么意思

?анайналым ж?йес? — денедег? ?ан немесе гемолимфаны? ?зд?кс?з ?оз?алысын ?амтамасыз етет?н тамырлар мен ?уыстарды? ж?йес?. К?птеген омырт?асыз ж?нд?ктерде ?анайналым ж?йес? т?йы?талма?ан, я?ни ?ан тамырларыны? аралы?тарында ?ан ??йылатын са?ылаулы ?уыстар болады. Адам мен барлы? омырт?алы жануарларда ж?не кейб?р жо?ары сатыда?ы омырт?асыз ж?нд?ктерде ?анайналым ж?йес? т?йы?тал?ан, я?ни ?ан тек б?р-б?р?мен толы? байланысып жал?асып жат?ан ?ан тамырлары ар?ылы ?ана ?оз?алады.[1]
?анайналымны? ?ызмет?
[??деу | ?айнарын ??деу]- тасымалдау (?ан тамырларын бойлай а?ып, организм ?ш?н к?птеген ?ызмет ат?арады. Ол оттект? жасушалар?а тасып, к?м?р?ыш?ыл газын тыныс алу м?шелер?не жетк?зед?);
- терморегуляторлы? (организмдег? жылуды таратады);
- ?ор?аныш (?анды лейкоциттер мен н?руыз плазмасымен ?амтамасыз етед?);
- гуморальды реттелу (гормондарды ж?не бас?а биологиялы? заттарды тасымалдау).[2]
?анайналым ж?йес?н?? ??рамы
[??деу | ?айнарын ??деу]?ан тамырлары
[??деу | ?айнарын ??деу]?ан тамырлары (лат. vasa sanguinea) — адам мен жануарлар организм?н?? ж?рек-тамырлар ж?йес?не жататын, ?абыр?асы серп?мд? келген т?т?кше м?шелер.
?ан тамырлары:
- ?анды ж?ректен алып шы?ып, организмге тасымалдайтын ?ызыл тамырлар?а — артериялар?а,
- ?анды организмнен ж?рекке алып келет?н к?к тамырлар?а — веналар?а ж?не
- оларды ?зара байланыстырып организмдег? жасушалы? ж?не ?лпалы? де?гейде ?зд?кс?з ж?рет?н зат алмасу процестер?н ?амтамасыз етет?н микроайналым арнасыны? ?ан тамырларына (?ызыл тамырша — артериола, ?ылтамыр - капилляр, к?к тамырша — венула) б?л?нед?.
Ж?рек
[??деу | ?айнарын ??деу]Ж?рек - Адам мен жануарларды? ?ан айналу ж?йес?н?? орталы? органы; ?анды артерия ж?йес?не айдайды ж?не оны? веналар?а ?айтып оралуын ?амтамасыз етед?. Омырт?асыз жануарларды? кейб?р т?рлер?нде (буылты? ??рттарда, моллюск?лерде, буыная?тыларда) ж?рек ар?а жа?ында орналас?ан, б?р ?арынша ж?не б?рнеше ж?рекшелерден т?рады. Барлы? омырт?алы жануарларда ж?не адамда ж?рек денен?? кеуде ?уысында орналас?ан.
?анайналым ше?берлер?
[??деу | ?айнарын ??деу]
Адам денес?нде ?ан тарататын тамырлардан ек? т?йы? ж?йе - ?лкен ж?не к?ш? ?анайналым ше?бер? т?з?лед?
?лкен ?анайналым ше?бер?
[??деу | ?айнарын ??деу]?лкен ?анайналым ше?бер? -ж?рект?? сол жа? ?арыншасынан ?ол?а артериясы ?антамырынан басталады. Оттекке ?аны??ан ?ан алдымен ?ол?а?а, одан ?р? ж?не ?са? артерия ?антамырларына жетк?з?лед?. ?ан артерия ?антамырларымен ?шк? м?шелерге, ж?рект?? ?з?не, б?лшы?еттерге, с?йектерге барады. М?шелерде артерия ?антамырлары тарамдалып, ?ылтамырлар?а б?л?нед?. ?ылтамырларды? ж??а ?абыр?алары ар?ылы ?ан дене жасушаларына ?орект?к заттар мен оттект? таратады. Жасушалардан к?м?р?ыш?ыл газын ?ажетс?з ?н?мдерд? жинап, вена ?анына айналады. Вена ?аны вена ?антамырлармен ж?рект?? о? жа? ж?рекшес?не ??яды.
К?ш? ?анайналым ше?бер?
[??деу | ?айнарын ??деу]К?ш? ?анайналым ше?бер? - ж?рект?? о? жа? ?арыншасынан ?кпе артериясы ?антамырынан басталады.Онда?ы вена ?аны ?кпе артериясы ?антамыры ар?ылы ?кпеге келед?. ?кпеде артерия ?антамырларынан т?з?лген ?ылтамырлар торында газ алмасады. ?ан оттекке ?аны?ып, к?м?р?ыш?ыл газынан тазартылады да, вена ?аны артерия ?анына айналады. Одан т?рт ?кпе вена ?антамырлары ар?ылы артерия ?аны ж?рект?? сол жа? журекшес?не ??йылады. ?ан сол жа? ж?рекшеден сол жа? ?арынша?а ?т?п, ?айтадан ?лкен ?анайналым ше?бер?н?? ?антамырларына ба?ытталады.К?ш? ?анайналым ше?бер? —> ж?рект?? о? жа? ?арыншасынан басталып —> ?кпеге ?ан тартады —> ж?рект?? сол жа? ж?рекшес?мен ая?талады.К?ш? ?анайналым ше?бер? деп аталу себеб? - ?ан тек ?кпеге барып, оны оттег?мен байытылады да ?айтадан ж?рекке келед?.
Б?л ?анайналым ше?бер?н кейде ?кпел?к ше?бер деп те атайды.
Электрокардиография
[??деу | ?айнарын ??деу]Ж?рек ?анды ?ол?а артериясы ?антамырынан б?л?нет?н ?антмырлардан алады. Ж?рекке ?ан бас?а м?шелермен салыстыр?анда к?б?рек келед?, ?йткен? ол ?м?р бойы ж?мыс ат?арып т?рады ж?мысыны? ерекшел?г?н аны?тау ?ш?н электрокардиография ?д?с? ?олданылады. Ж?рек б?лшы?еттер?н?? ж?мысын ?исы? сызы? ар?ылы жазып алатын аспапты электрокардиограф деп атайды. Электрокардиограф ар?ылы ж?рект?? б?лшы?еттер?н?? ж?мысы жазыл?ан ?исы? сызы? электрокардиограмма (ЭКГ) деп аталады. Ж?рект?? б?лшы?еттер? ?анмен ?амтамасыз ет?лмегенде (?ан ?йып ?ал?анда) ж?рек б?лшы?ет? ?л? еттену?не инфаркт миокарда шалды?уы м?мк?н. ?анны? ?лкен ж?не к?ш? ше?бер?нде айналу уа?ыты 23—27 секунд.?лкен ?анайналым ше?бер?нде ?ан барлы? м?шелерге оттег? мен ?орект?к заттарды тасиды. К?ш? ?анайналым ше?бер?нде - ?ан оттекке ?аны?ып, к?м?р?ыш?ыл газдан тазартылады.
?ан ?ысымы
[??деу | ?айнарын ??деу]?ан ?антамырларды? бойымен а?у кез?нде ?антамырларына ж?не ж?рект?? ?уыстарына ?ысым т?с?ред?. ?ан ?ысымы ?антамырларды? ?р т?рл? б?л?мдер?нде б?ркелк? болмайды. Е? жо?ары ?ан ?ысымы ж?ректен ?анды алып шы?атын е? ?р? артерия ?антамыры - ?ол?ада болады. Ж?ректен алша?та?ан сайын артерия ?антамырларында кан ?ысымы т?мендей беред?. Е? т?менг? ?ан ?ысымы ж?рекке ?ан ?келет?н жо?ары ж?не т?менг? ?уысты вена ?антамырларында болады. ?ол?ада ?ан ?ысымы сынап ба?анасымен ?лшегенде 150 мм. ?ол-ая?ты? ?р? артерияларында ?ан ?ысымы 105-120 мм. ?са? артериялар мен ?ылтамырларда 20-25 мм. ?ан ?ысымын ?лшейт?н ??ралды тонометр дейд?. ?анны? жалпы ?антамырлар бойымен ?оз?алуына б?рнеше жа?дайлар ?сер етед?. Одан:
1. Ж?рект?? ыр?а?ты ж?мысына с?йкес ?антамырларды? ?рб?р б?л?ктер?нде ?ан ?ысымыны? т?рл?ше болуы.
2. Тынысалу ж?не тыныс шы?ару кез?нде кеуде ?уысында ?ысымны? ?нем? ?згеру?.
3. Веналы? ?антамырларды? ?ш?нде болатын ?а?па?шалар ?анны? кер? ба?ытта а?уына кедерг? болуы.
4. Веналы? ?антамырларды? айналасында?ы б?лшы?еттер жиырыл?ан кезде ?анны? ж?рекке ?арай ?оз?алуы пайда болады.
?ан ?ысымын то?пан ж?л?кт?? артерия ?антамырларынан (?олды? ?арынан) ?лшейд?. Жас, ден? сау адамдарда ?ан ?ысымы ?нем? т?ра?ты, ?згермейд?. Ж?рект?? сол жа? ?арыншасыны? жиырылуы (жо?ары ?ысым) сынап ба?анасымен 120 мм болса, боса?суы кез?ндег? к?рсетк?ш? (т?менг? ?ысым) 70-80 мм. ?ан ?ысымы жо?арыла?ан кезде болатын ауруларды гипертония (гр. hyper - ?ст?, жо?ары), ал ?ан ?ысымы т?мен ауруларды гипотония (гр. hupo - асты, т?мен) дейд?. ?анны? ?антамырларды? бойымен ?оз?алуы ?с?мд? ж?йке ж?йес? ар?ылы реттелед?. Оны? орталы?ы сопа?ша мида орналас?ан.
Дерекк?здер
[??деу | ?айнарын ??деу]- ↑ Биоморфология терминдер?н?? т?с?нд?рме с?зд?г? / — Алматы: ?С?зд?к-Словарь?, 2009 жыл. ISBN 9965-822-54-9
- ↑ О?ушы аны?тамасы: 5-11 сыныптар. Биология / Жалпы редакциясын бас?ар?ан а?а о?ытушы А.М. Жумурбаева; ??раст. - М.?. Сма??лова - Павлодар : ?Арман? баспасы, 2003.- 316 б. ISBN 9965-636-06-0
![]() | Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет. |