党员干部注意 婚丧嫁娶这些纪律“红线”要当心礼金婚丧嫁娶党员干部
![]() | Б?л бет – ?аза?ша Уикипедияны? ережелер? мен н?с?ауларыны? б?р б?л?г?. Осында бер?лген ережелерге с?йен???з. Бетт? ??деуд?? алдында кел?с?мге с?йкес ?згертулер енг?з?лген?н ?ада?ала?ыз. К?м?н тудыратын жа?дайда форумда немесе тал?ылау бет?не жазып тал?ыла?ыз. |
Б?л ереже бас?а т?л б?л?м?нен толы?тай не жартылай аударыл?ан. Т?пн?с?асы: Значимость. |
![]() | Б?р с?збен айт?анда: Ма?аланы? мазм?ны жан-жа?ты толы?тай талдан?ан т?уелс?з беделд? дерекк?здерге с?йенсе, онда ол ма?ызды болып табылады. |
Уикипедия — б?л адамзатты? барлы? салалы? б?л?мдер?н ж?йеге келт?р?п жина?та?ан энциклопедия. Д?ст?рл? т?рде барлы? та?ырыптар энциклопедиялы? сипаттама?а лайы? деп саналмайды, тек ма?ызды болып табылатын та?ырыптар ?ана ?амтылады. Ма?ыздылы? ?м?нд?л?к? ж?не ?танымалдылы?? с?здер?н?? синоним? болып табылмайды, б?ра? осы ??ымдармен ты?ыз байланысты. Уикипедияда?ы ма?аланы? п?н? мен та?ырыбы ма?ыздылы?ты? жалпы критерилер?не немесе ма?ыздылы?ты? жеке критерилер?н?? б?р?не сай келсе, онда ол жеке ма?ала?а лайы? деп саналады.[1].
Ма?ыздылы?ты? ережелер? мен н?с?аулы?ы та?ырыпты? жеке ма?ала болу?а жетк?л?кт? ма?ызы бар/жо?ын шешед?, б?ра? оларды? ма?ала мазм?нына т?келей ?атысы болмайды. Ма?ала мазм?нын бас?аратын ережелер: Бейтарап к?з?арас, Тексер?лу?, ?з?нд?к зерттеулерд?? болмауы, Уикипедия не болып саналмайды.
Ма?ыздылы?ты? жалпы критерийлер? (?лшемшарттары)
Т?уелс?з беделд? дерекк?здерде жан-жа?ты толы? бер?лген п?н немесе та?ырып ма?ызды болып табылады.
Б?л аны?тамада ?рб?р с?з ма?ызды:
- ?шамамен? - келт?р?лген т?жырымдама?а с?йкестенд?ру оны? ма?ыздылы?ына кеп?лд?к бермей, тек оны? бар екен?н болжайтынын б?лд?ред?. ?ауымдасты??а бер?лген та?ырып бойынша ма?аланы? дерекк?здер?не ?арамастан, оны? энциклопедия?а с?йкес келмейт?н? жайлы (мысалы, Уикипедия не болып табылмайды ережелер?не (н?с?ауларына) с?йкес келмеу?не байланысты) кел?с?мге келу? м?мк?н[2]. Б?р жа?ынан ?ауымдасты? бер?лген та?ырып бойынша ма?ала т?уелс?з дерекк?здер?н?? жо?ты?ына ?арамастан, энциклопедия?а сай келет?н? жайлы кел?с?мге келу? м?мк?н.
- ?жан-жа?ты жетк?л?кт? д?режеде? - ма?аланы? энциклопедиялы? ма?сат?а с?йкес болуы ?ш?н дерекк?здерден т?келей, ?з?нд?к зерттеу ж?рг?збей, жетк?л?кт? к?лемде алынуын б?лд?ред?. Та?ырыпты? дерекк?здерде жай ?ана бер?лу? оны? ма?ыздылы?ын нег?здемейд?. Дегенмен, атал?ан та?ырып ж?н?нде дерекк?здерде еск?рген а?параттарды? бер?лу? немесе осы а?паратты? бас?а емес тек атал?ан та?ырып?а ?атысты болуы м?ндетт? емес[3].
- ?т?уелс?з беделд? дерекк?здерде? - дерекк?здерд?? ма?ала та?ырыбына байланысты м?л?меттер? немесе бас?а да м?дделер? жо? дегенд? б?лд?ред?. Ма?ыздылы?ты? нег?здемес? жарнама материалдар, пресс-релиздер, ?арастырылатын та?ырып бойынша ?з алдына шы?арыл?ан дерекк?здер, автобиографиялар сия?ты н?рселер бола алмайды.[4]
- ?т?уелс?з беделд? дерекк?здерде? - осында бер?лген факт?лерд?? редакторлы? тексер?стен ?ткен?н б?лд?р?п, оларды? Беделд? дерекк?здер н?с?аулы?ына с?йкес ма?ыздылы?ын ба?алау?а м?мк?нд?к беред?. Кез келген тасымалдаушыларда жариялан?ан ?рт?рл? ж?мыстар дерекк?здер болып табылады. ?осал?ы деректерд?? ?ол жет?мд?л?г? ма?ыздылы?ты? жа?сы к?рсетк?ш? саналады[5].
- ?т?уелс?з беделд? дерекк?здерде[6]? — Уикипедияда олар ?осал?ы деп бер?лед?, олар ма?ыздылы?ты? объективт? д?йектемелер?н беред?. ?ажетт? деректерд?? саны мен сапасы оларды? тере?д?г? мен на?тылы?ына байланысты. Б?рнеше т?уелс?з дерекк?здерд?? бол?аны д?рыс[7].
?ауымдасты? консенсусына с?йкес бер?лген критерилерге сай келет?н та?ырып немесе п?н ма?ызды болып келед?; олар?а энциклопедияда жеке ма?ала жазылуы м?мк?н. Бер?лген критерилерге с?йкес келмейт?н та?ырыптар мен п?ндер тексер?лген а?параттары бар ма?алалар?а б?р?кт?р?лу? м?мк?н.
Ма?ыздылы? объективт? д?лелдерд? талап етед?
Ма?ала п?н?н?? ма?ыздылы? критери?н жасау кез?нде басты талабы ма?ыздылы?ты? объективт? д?лелдер?н ?сыну болып табылады. На?ты та?ырыптарды? б?ндай д?л?лдер?не беделд? дерекк?здерд?? толы?тай бер?лу?, к?с?би ортада мойындалуы, ма?ыздылы? критерилер?нде бер?лген бас?а да факторлар жатады.
Ма?ала с?лтемес?нде беделд? ?осал?ы дерекк?здерд?? болмауы ма?аланы? болмашы екен?н б?лд?рмейд?.
Уикипедия — б?л жа?алы? репортаждарына арнал?ан орын емес. Ма?ыздылы?ты? д?йектемел?г? ?ш?н ?о?амды? ?м?рдег? о?и?алар мен ??былыстар?а деген б??аралы? а?парат ??ралдарыны? болар болмас назарына ?ара?анда ма?ыздыра? н?рселер ?ажет. К?ндел?кт? орын алып жат?ан о?и?аларды беру ?ш?н уикижа?алы?тар жобасы ??рыл?ан болатын (?аз?р инкубаторда).
Ма?ыздылы? критерилер?н ?ана?аттандырмайтын ма?алалар
Барлы? ма?алаларда та?ырыптарыны? ма?ыздылы?ы к?рсет?лу? ?ажет болса да, ма?аланы? а?ымда?ы к?й? мен оны? даму м?мк?нд?г?н де ескерген ж?н, ал та?ырыпта?ы ма?ыздылы? критерилер?н ?ана?аттандырмайтын ма?алалар ?детте жойылады. Ма?ыналы?ына байланысты ма?алаларды? жою немесе б?р?кт?р?лу? жайлы тал?ыла?ан кезде, ма?алада?ы та?ырыпты? ма?ыздылы?ын ?ана емес, ол ма?ыздылы?ты? к?рсет?лу м?мк?нд?г? де тал?ылануы керек. Егерде т?уелс?з деректерд? табу м?мк?нш?л?г? бар болса, онда ма?аланы болмашылы?ы ?ш?н жоюды? ?ажет? жо?, тек егерде деректерд? ?здеуден еш?андай н?тиже шы?паса ?ана. На?ты ма?ыздылы?ы жо? ма?алаларды жою е? со??ы шара болып табылуы ти?с.
Ма?ала та?ырыбыны? ма?ыздылы?ын к?рсету ?ш?н ма?алада деректер жетк?л?кт? бер?лмеген болса, онды б?л деректерд? табу?а тырысып к?р???з немесе:
- ма?ала жазушыдан немесе ма?ала п?н? бойынша сарапшыдан[8] деректерд? ?ай жерден табу?а болатынынан ке?ес алы?ыздар.
- ма?ыздылы? м?селес? жайлы бас?а ?атысушыларды ескерту ?ш?н ма?ала?а {{ма?ыздылы?}} ?лг?с?н ?сте??з.
- с?йкес уикижобаларды? ?атысушыларына хабарласып к?р???з, б?лк?м олар Интернетте жо? деректерд? табуы м?мк?н.
Дерекк?здер табылмай жат?ан жа?дайда, ма?аланы жалпы тематикасы с?йкес келет?н ма?ала?а б?р?кт?ру м?мк?нд?г?н ?арап к?р???з[9], ?йтпесе ма?аланы жою?а тура келед?[10]:
- егерде ма?ала жедел жою критерилер?н?? б?р?н ?ана?аттандырса, оны с?йкес ?лг?мен белг?леген д?рыс.
- ?йтпесе ма?аланы жою тал?ылауына беру ?ажет, б?л процедура Жою?а ?сыну деген бетте ж?ред?.
Уа?ыт ?тсе де ма?ыздылы? жойылмайды
Уикипедияда ?аз?рг? та?да немесе ?ткен ?асырда ма?ызды бол?ан та?ырыптар жайлы ма?алалар болуы м?мк?н. Егерде ма?аланы? та?ырыбы ма?ыздылы?ты жалпы критерилер?н ?ана?аттандырса, онда б?л та?ырып?а деген ?ызы?ушылы?ты? ?зект?л?г?н к?рсет?п ?ажет? жо?. ?з?рше ма?ыздылы?ы бай?алмайтын та?ырыптарды? кей?н осы та?ырып бойынша жа?а деректер ?осылысымен олар ма?ызды деп санлуы м?мк?н. Дегенменде болаша?та та?ырып?а ?осымша деректер бер?лед? деп оны? ма?ызды екен?н ?ол?алауды? ?ажет? жо?.
Ма?ыздылы? ма?алаларды? мазм?нына емес та?ырыбына ?атысты болады
Ма?ыздылы?ты? ережелер? мен н?с?аулы?ы та?ырыпты? жеке ма?ала болу?а жетк?л?кт? ма?ызы бар жо?ын шешед?. Оларды? к?п жа?дайда ма?ала мазм?нына т?келей ?атысы болмайды. Ма?ала?а жеке б?л?мдер мен факт?лерд? ?осу бас?а ережелермен ж?не н?с?аулы?тармен бас?арылады, ?с?ресе: тексер?лу? жайлы, беделд? дерекк?здерд? пайдалануы жайлы, Уикипедия не болып табылмайтынды?ы жайлы ж?не т.б.
Сонымен б?рге ма?алаларды? бейтараптылы?ын талап етет?н?н ж?не ма?аланы? та?ырыбы мен п?н?не ?атысты ма?ызы жо? м?л?меттерд?? ?ажетс?з екен?? ескерген ж?н. Авторлар та?ырыпты? атал?ан аспект?с? ма?ыздылы?ыны? ти?ст? де?гейде сипатталу ?ажетт?л?г?не баса м?н беру? ?ажет.
Дегенменде ма?ыздылы? ??ымы ма?аланы? мазм?нын да ?оз?айды. ?р ма?ала аспект?с?н бер?лген та?ырып бойынша оны? ма?ыздылы?ымен с?йкест?г?н таразылау ?ажет. Бейтараптылы?ты? м?мк?н болар ?ател?ктер?нде ескере отыры?ыздар, олар: ма?ыздылы?ы аз м?л?меттерге к?п к???л б?лу, ма?ала б?л?мдер?н?? сипатталуыны? ?ркелк? болуы, ма?алада?ы жеке аспект?лерд?? орналасуыны? нег?зс?з ерекшелен?п к?рсет?лу?, ??ымдарды салытыру.
Та?ы ?ара?ыз: Уикипедия:Бейтарап к?з?арас
Дерекк?здер
- ↑ Егер ма?ыздылы?ты? бек?т?лген жеке критерилер?нде оларды? жалпы критерилермен ?атысы айтылма?ан болса, онда ма?ыздылы? осы жеке критерилермен ?ана аны?талады. ?айта бек?т?лген ма?ыздылы?ты? жеке критерилер?нде оларды? жалпы критерилермен байланысы ж?не ?зара ?атынасыны? рет? аны? к?рсет?лу? ти?с.
- ↑ 2. Сонымен ?атар, энциклопедия?а ма?ала жазу барысында на?ты дерекк?здер ?р?ашан ма?ыздылы?ты? д?лел? болып да табыла бермейд?; мысалы, м?л?меттер базасы, жарнама, хабарлама ба?аналары немесе ?ыс?аша жа?алы?тар хабарламалары сен?мд? деректерден шы??анына ?арамастан, ма?ыздылы?ты? д?лел? болып саналмауы да м?мк?н.
- ↑ Мысалдар: IBM ж?н?ндег? Собельд?? 364 бетт?к ж?не Блакты? 528 бетт?к к?таптарыны? к?лем? де жетк?л?кт?. Билл Клинтон биографиясында Уолкер ??ш со?ыр тыш?ан? тобын б?р т?ркеспен-а? атап к?рсеткен (Martin Walker (2025-08-04). ?Tough love child of Kennedy?, The Guardian), б?л ма?ыздылы?ты нег?здеу ?ш?н жетк?л?кс?з болма?.
- ↑ Ма?ала авторыны? ?з? немесе о?ан ?атысты т?л?алар жария еткен ж?мыстар бас?аларды? аталмыш та?ырып?а деген ?ызы?ушылы?ын сирек ай?а?тайды (?ара?ыз: Уикипедия:М?дделер ?а?ты?ысы).
- ↑ ?з?н-?з? жарнамалау, автобиография немесе б?р ?н?мн?? жарнамасы энциклопедиялы? ма?ала жазу?а нег?з бола алмайды. Жарияланым т?уелс?з автор тарапынан жазылуы ти?с. ?здер? жария ет?п отыр?ан та?ырыппен т?келей байланысы жо? адамдар сол та?ырыпты назар аудару?а т?рады деп шешу? ма?ыздылы?ты? к?рсетк?ш? болып табылады. Бас?а жа?дайда ?ай б?р адам ?з?н?? ма?аласына, Уикипедиядан тыс?ары жерде ма?ала жайлы а?парат таратып ж?р?п, о?ан ?лкен ма?ыз берер ед?, осындай жа?дайда ма?ыздылы? ??ымы ?з?н?? м?н?н жо?алтар ед?. Сонымен ?атар, бейтарап дерекк?здер ма?аланы? бейтараптылы?ына кеп?л беред?; ?з?н ?з? жарнамалау бейтарап болып келмейт?нд?г? аны?, жеке жариялымдарда?ы дерекк?здер б?ржа?ты болып келед? (б?ндай дерекк?здердег? бейтараптылы? жайлы Уикипедия:Автобиографиялар ж?не Уикипедия:М?дделер ?а?ты?ысы ережелер?н ?ара?ыз).
- ↑ Газеттер, к?таптар соны? ?ш?нде оларды? электронды т?рлер?, журналдар, радио- ж?не телеба?дарламаларды? м?л?меттер?, мемлекетт?к ??жаттамалар, ?ылыми журналдар ж?не т.б. дерекк?з болып табылады. Егерде дерекк?з тек б?реу ?ана болса, онда ма?ала т?с?н?кт? болу ?ш?н оны? бейтараптылы?ын, м?л?меттерд?? на?ты к?рсет?лген?н тексер?п алу керек.
- ↑ Б?р ?ана дерекк?з? бар ма?аланы мазм?ны ке??рек ма?аламен б?р?кт?руге болады. Б?р ?ана дерекк?зд?? т?рл? басылымдармен ?айта басылуы немесе т?рл? жа?алы? агентт?ктер?мен ?айталануы оны? к?п дерекк?з екен?н б?лд?рмейд?. Б?р географиялы? аума?та?ы б?рнеше журналдарда басылып шы??ан деректер оны? б?рнешеу екен?н б?лд?рмейд?, мысалы, егер жарияланым авторларыны? ?здер? б?р дерекке с?йенсе немесе жай ?ана б?р-б?рлер?нен к?ш?р?п алу жа?дайлары. Б?р географиялы? айма?та, б?р а?паратты? агентт?кке нег?здел?п, т?рл? журналдар?а жарияланып шы??ан б?р ма?ала т?уелс?з дерекк?з бала алмайтынды?ы аны?.
- ↑ Кейде т?уелс?з дерекк?здег? м?л?метт? ма?алада биографиясы жазыл?ан т?л?а?а немесе ма?ала жазыл?ан ?йымны? ?к?л?не т?келей хабарласу ар?ылы алу?а болады. ?рине, б?ндай жа?дайларда осындай деректерд?? ?аншалы?ты т?уелс?з екен?н ба?алап ал?ан ж?н. Сонымен ?атар, Уикипедияда ма?ала та?ырыбына ?атысы бар арнайы жобалар болуы м?мк?н, сол жерден де к?мек с?раса?ыз да болады.
- ↑ Мысалы, к?ркем ?дебиеттег? кей?пкерлер жайлы ма?ала шы?арманы? немесе авторды? барлы? кей?пкерлер?мен б?р ма?ала?а б?р?кт?р?лу? м?мк?н; мектеп жайлы ма?алалар ?здер? орналас?ан ?алалар немесе айма?тар жайында?ы ма?ала ?ш?ндег? б?р б?л?м? бола алады; ата?ты адамдарды? туыс?андары сол танымал адам жайлы жазыл?ан ма?аланы? б?р тарауында сипатталуы м?мк?н; ?андайда б?р топ?а немесе б?р жа?дайлармен байланысты адамдар жайлы ма?алаларды б?р ма?ала?а б?р?кт?р?п жазу?а болады.
- ↑ Та?ырып?а с?йкес емес ма?аланы? жойылуы ж?н?ндег? ?сыныстарды? ?абылданба?анды?ы сек?лд? к?птеген мысалдар келт?руге болады.Ма?аланы жоймастан б?рын оны? ма?ыздылы?ын растайтын дерекк?здерд? табу?а м?мк?нд?к бар жо?ын д?рыстап аны?тап алу керек.
|